Dubbel bijzondere leerlingen: belang van herkenning en gepaste ondersteuning
In het Nederlandse en Vlaamse onderwijssysteem is er steeds meer aandacht voor diversiteit in de klas. Een specifieke groep leerlingen die hierbij vaak onder de radar blijft, zijn de zogenoemde dubbelbijzondere leerlingen – kinderen die zowel hoogbegaafd zijn als een autismespectrumstoornis (ASS) hebben. Deze unieke combinatie van kenmerken zorgt vaak voor een onzichtbare worsteling: hun hoogbegaafdheid maskeert hun autismekenmerken, terwijl hun autismekenmerken hun hoogbegaafdheid kunnen verdoezelen. Daardoor vallen ze buiten de boot van standaard zorgmodellen.
Wat zijn dubbelbijzondere leerlingen?
Dubbelbijzondere leerlingen worden internationaal vaak aangeduid met de term twice-exceptional of 2e. Het gaat om leerlingen die op cognitief vlak uitblinken, maar tegelijk een neurologische of psychische ontwikkelingsstoornis hebben – in dit geval autisme.
Onderzoekers zoals Susan Baum, Robin Schader en Linda Silverman hebben herhaaldelijk benadrukt dat deze kinderen een unieke onderwijsbehoefte hebben die niet wordt gedekt door standaard hoogbegaafdheids- of autismebeleid. Volgens Silverman (2002) beschikken deze leerlingen vaak over een hoog abstract denkvermogen, intense interesses, en een sterk rechtvaardigheidsgevoel, maar kampen ze ook met executieve functieproblemen, sensorische overgevoeligheden en sociale uitdagingen.
Waarom worden ze vaak niet herkend?
Het grootste risico bij dubbelbijzondere leerlingen is onderdiagnostiek of verkeerde diagnostiek. Leraren of zorgcoördinatoren herkennen het autisme niet vanwege de bovengemiddelde intellectuele capaciteiten van het kind, of ze zien alleen het “moeilijke gedrag” en vergeten te kijken naar de cognitieve kracht.
De Amerikaanse onderzoeker Megan Foley-Nicpon (2011) wijst erop dat het ontbreken van een integrale diagnostiek leidt tot een onderbenutting van potentieel én tot psychische problemen zoals faalangst, schooluitval of depressie.
De impact van juiste herkenning
Herkenning is de eerste stap naar adequate ondersteuning. Zodra de combinatie van ASS en hoogbegaafdheid wordt vastgesteld, kunnen scholen en ouders gerichte interventies inzetten. Dit betekent:
- Gedifferentieerd onderwijs dat zowel cognitieve uitdaging biedt als structuur en voorspelbaarheid.
- Sociaal-emotionele begeleiding om het zelfbeeld te versterken en sociale vaardigheden te ontwikkelen.
- Samenwerking tussen ouders, leerkrachten, psychologen en eventueel externe instanties.
Onderzoek van Van Viersen et al. (2015) toonde aan dat een onderwijsomgeving die zowel cognitieve stimulatie als rust en voorspelbaarheid biedt, dubbelbijzondere leerlingen beter laat functioneren – academisch én sociaal.
Conclusie
Dubbelbijzondere leerlingen zijn geen uitzondering, maar ze worden zelden als zodanig erkend. Een gebrek aan kennis en bewustzijn binnen het onderwijs leidt tot gemiste kansen voor deze kinderen én tot emotioneel leed. Het is dan ook van groot belang dat scholen investeren in scholing, vroegtijdige signalering en multidisciplinaire samenwerking. Alleen zo krijgen dubbelbijzondere leerlingen de ondersteuning die ze verdienen – niet ondanks, maar dankzij hun unieke combinatie van eigenschappen.
Wil jij als leerkracht of coach het verschil maken voor deze leerlingen?
Dan is kennis essentieel!
Met onze opleidingen geven we jou de nodige tools om deze leerlingen op de juiste manier te ondersteunen. Maak kennis met ons aanbod op deze website (https://www.hetlampje.be/aanbod) en ontdek welke opleiding bij jouw klas of praktijk past.
